Ở khu vực huyện Thuận Thành và Gia Bình của tỉnh Bắc Ninh ven dòng sông sông Đuống có tín ngưỡng thờ các vị thần từ thời Hùng Vương mang tên là Việt Nam Lạc Thị. Những vị "họ Lạc" thủy tổ nước Việt Nam này là ai?
Thần tích về các vị Lạc Thị ở Bắc Ninh như sau (theo thần phả đình làng Nghi Khúc, Gia Bình):
Xưa Lạc Long Quân lấy nàng Âu Cơ sinh ra một bọc trăm trứng, nở thành trăm người con trai, dáng vẻ sinh đẹp, trí dũng kiêm toàn, người người đều nể phục. Năm mươi người con theo cha về biển, chia trị các xứ bờ biển. Năm mươi người con theo mẹ về núi chia trị núi rừng đất đai các xứ. Tôn con trưởng là Hùng làm Vương. Thứ làm Lang. Truyền 18 đời gọi là Hùng Vương. Tên nước là Văn Lang.
Hùng Vương đi tế yết ở đền thờ Tổ tại Á Lữ. Rồi lại đi chu du thiên hạ, kiến xem hình thế. Một lần qua làng, thấy trước có 3 chẽ sông quanh co. Sau có 3 ngọn núi nhấp nhô đẹp đẽ. Sơn thủy hữu tình. Nhân đó dựng hành cung ở bờ sông, đặt tên là cung Nghi Giang. Chợt thấy có hình như ba thân rồng, dài vài trượng, lưng to mấy vòng, trên đỉnh đầu có ấn vàng, trong ấn thành 2 chữ LẠC VƯƠNG. Nổi lên ở ngã ba sông. Cá, tôm, rùa, ba ba đi theo. Sóng to gió dữ không thể kể xiết. Sau đó một đi chơi sông Đại Đoan (nay là Đại Bái – Đoan Bái), một đi chơi khe Nghi Tuyền (nay là Nghi Giang), một đi chơi khe Bình An (nay là Bình Ngô – Yên Ngô). Khoảnh chốc lại trở lại chỗ đã nổi lên. Vua thấy khác lạ, bèn ghi mật chúc rằng: “Đây là vịnh rồng ẩn”.
Về sau nhiều đời đời biến thiên, vật đổi sao rời. Chỗ đó chỉ còn nền cung, tre lá, cây cỏ mọc lên thành bụi, cảnh rất lạ. Sau hơn một trăm năm có một ngày mưa gió rất lớn, nghe như biển động chừng 1 canh giờ. Mây mưa chợt tạnh. Nhân dân nhìn thấy nền cung cũ gần nửa biến thành một đầm nước lớn, sâu bao nhiêu chẳng biết mà đo. Tục gọi là “Vực Thiêng”.
Dân bèn dựng miếu thờ. Gặp năm tai hạn, dân đốt hương khẩn cầu: Hoạn này hãy qua, yên tạnh như có nắng hạn được mưa, mùa màng tươi tốt. Nhân dân địa phương cảm kích vui mừng, nhân đó dựng đền thờ ở nơi cũ. Thờ cúng hàng năm.
Thủy thần ba vị tên chữ gọi là:
– Việt Nam Lạc Thị Đệ nhất Đại vương
– Việt Nam Lạc Thị Đệ nhị Đại vương
– Việt Nam Lạc Thị Đệ tam Đại vương.
Trải qua các triều đại được vua ban tặng. Hàng năm cứ đến tháng Hai ngày mùng 4, làng vào đám nhập tịch. Già trẻ nghi lễ khênh rước đến đền thờ, mật xin thần hiệu, múc một bình nước rước về đình (tên đình là đình Phúc Lộc), làm lễ cầu phúc. Năm nào bình nước thơm mát thì được mùa – bình yên tươi tốt. Nước chua thiu – gặp tai. Nước nhạt đục – ấy hạn. Rất có linh ứng. Thường ngày tùy theo dân đến cầu mong điềm lành, điều tốt.
Đến năm Cảnh Hưng dân địa phương có nạn binh lửa. Vật quý cũ sắc tặng phong các đạo bị thất lạc. Sau này lại được khâm mông làm:
- Việt Nam Lạc Thị linh ứng Khai sơ Sáng thuỷ Khởi minh Thuỳ hiến Uông nhuận Dực bảo Trung hưng Hoành hợp Thượng đẳng Đại vương
- Hương Mát Hùng tài Đại lược Anh nghị Quả đoạn Linh thông Hiển ứng Anh uy Hùng lược Đặc đạt Đại vương
- Quý Lang Duyên hưu Đốc hỗ Tích chỉ Phong công Khởi xứ Tập cát Từ tường Đoan chính Tập phúc Chiêu tường Đại vương.
Hương thôn theo như trước đây phụng thờ. Hiện tại địa phương cùng với nhiều ấp noi theo phụng thờ, nên lược xem công đức để mãi mãi không bị sai lệch với ghi chép này.
Có 3 vị Lạc Thị là 3 vị thủy tổ của Việt - Nam mang họ Lạc. Các đền đình thờ Lạc Thị ở Bắc Ninh nay thường chuyển thành thờ các vị thủy tổ người Việt, mà cụ thể một số nơi theo tư liệu sắc phong và thần tích cho biết trước đây thờ thần Việt Nam Lạc Thị thì:
- Đền Á Lữ, Thuận Thành nổi tiếng được biết đến vì là nơi có lăng Kinh Dương Vương. Ngoài Kinh Dương Vương ở Á Lữ còn thờ Lạc Long Quân, Âu Cơ và vua Hùng Quốc Vương.
- Đình làng Đại Bái (Bưởi Nồi), Gia Bình nay được ghi là thờ Lạc Long Quân.
- Đền làng Bình Ngô, Thuận Thành nổi tiếng với cuốn Hùng Vương ngọc phả, tức là thờ chính là Hùng Vương.
- Đình làng Đoan Bái (Bưởi Đoan), cùng cụm di tích 4 làng Bưởi với làng Đại Bái, nay trở thành một nơi thờ đủ các vị thủy tổ Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân, Âu Cơ, Hùng Quốc Vương.
- Đình làng Ngọc Xuyên (Bưởi Xuyên) thờ thần Bách Noãn.
Như vậy tục thờ Việt Nam Lạc Thị là thờ các vị vua khai sáng "Việt Nam" và Bách Việt (Bách Noãn), lần lượt có thể xác định là:
- Việt Nam Lạc Thị Đệ nhất là Kinh Dương Vương như ở đền Á Lữ.
- Việt Nam Lạc Thị Đệ nhị là Lạc Long Quân như ở đình Đại Bái.
- Việt Nam Lạc Thị Đệ tam là Hùng Quốc Vương như ở đền Bình Ngô.
3 vị khai sáng tổ của dòng Lạc theo cha xuống biển đã hiển hóa thành 3 con rồng với dấu ấn Lạc Vương tại vùng ven sông Thiên Đức, lưu truyền thành tín ngưỡng thờ Lạc Thị. Sự tích này cũng cho phép giải thích vì sao chữ Lạc 貉 lại viết dùng bộ Trãi. Bộ Trãi 豸 biểu thị loài bò sát không chân, rất có thể gắn với hình tượng những con rồng Lạc trên dòng sông Đuống này.
"Vực Thiêng" ở làng Nghi Khúc (Bưởi Cuốc) vốn là hành cung Nghi Giang thời Lạc Thị, là chốn cực kỳ linh thiêng của nước ta, giống như khu vực "Giếng Việt" của thời sau vậy. Khu vực ven sông Đuống có lẽ chính là nơi xuất phát của truyền thuyết sinh trăm trứng (Bách Noãn) trong huyền sử Hùng Vương.
Sau thời kỳ Sơn triều với Tam vị Hùng Vương Thánh Tổ ở vùng núi Phong Châu, giai đoạn Lạc triều từ Kinh Dương Vương truyền qua Lạc Long Quân rồi các đời Hùng Vương được truyền thuyết hóa bằng con số 18 đời ở vùng đồng bằng ven sông biển.
Câu đối ở đình làng Đại Mão, Gia Bình, nơi thờ ba vị Lạc Thị:
Thiên đãng thánh thần khai Bách Việt
Địa xưng văn hiến ngưỡng tam linh.
 |
| Các di tích thờ Việt Nam Lạc Thị ở Bắc Ninh. |
 |
| Bia sự tích Việt Nam Lạc Thị ở đình làng Đại Mão, Thuận Thành. |
 |
| Tượng đồng Lạc Long Quân và Âu Cơ ở đình làng Đoan Bái, Gia Bình. |
 |
| Nghi môn đền Bình Ngô, Thuận Thành. |
 | ||
Sắc phong cho Kinh Dương Vương miếu ở Á Lữ, Thuận Thành: Khai sơ Sáng thủy Khởi minh Thùy hiến Việt Nam Lạc Thị Linh ứng Trung đẳng thần.
|
No comments:
Post a Comment